DEVENTER - In een indrukwekkende ceremonie in Deventer zijn vandaag drie heldenverhalen postuum onderscheiden als Rechtvaardigen onder de Volkeren, de hoogste Israëlische erkenning voor niet-Joden die tijdens de Tweede Wereldoorlog met gevaar voor eigen leven Joodse mannen, vrouwen en kinderen hebben gered. De onderscheidingen werden door Amit Heuman van de Ambassade van Israël uitgereikt aan nabestaanden van de families De Zwart, Vertregt, en een omvangrijke groep verwante families die gezamenlijk de familie Schaap verborgen hielden.

De titel Rechtvaardige onder de Volkeren wordt toegekend door Yad Vashem, het officiële Israëlische Holocaust-herinneringscentrum in Jeruzalem. De drie verhalen die vandaag werden geëerd, vormen indrukwekkende getuigenissen van moed, menselijkheid en morele helderheid in een tijd van vervolging en terreur.

Familie De Zwart (Amsterdam / Bergen NH)

Arie Paulus en Elisabeth Johanna (Bets) de Zwart boden een veilig thuis aan drie Joodse onderduikers: Paula Salomon, Izak Sanders en het jongetje John Lange. De familie met drie kleine kinderen liet hun gasten volledig deelnemen aan het gezinsleven. Voor de buitenwereld golden zij als ‘evacuees uit Bergen’; voor de kinderen waren ze “tante Hans” en “opa”. Zelfs toen in 1944 een twaalfkoppige Duitse militaire patrouille in hun schuur werd ingekwartierd, bleef de familie standvastig: niemand ontdekte de onderduikers. De drie ondergebrachte personen overleefden de oorlog, en de families bleven hun leven lang contact houden.

Familie Vertregt (Diepenveen / Deventer)

Gerrit Hendrik en Anna (Ank) Vertregt namen in 1942 de pas zes maanden oude baby Gerard van Gelder in huis, nadat zijn Joodse ouders uit Scheveningen waren gedwongen onder te duiken. Tweeënhalf jaar lang groeide Gerard, door de familie “Pietje” genoemd, op als hun eigen kind. De Vertregts deden dit terwijl zij zich intensief bezighielden met gevaarlijke verzetsactiviteiten, zoals het verspreiden van illegale kranten, spionagewerk voor de Binnenlandse Strijdkrachten en hulp aan neergestorte geallieerde piloten. Ondanks het constante gevaar in een buurt met NSB-gezinnen en Duitse militairen, bleef Gerard veilig tot na de bevrijding. Zijn ouders werden in Sobibor vermoord; Gerard bleef levenslang verbonden met de familie Vertregt.

Families Van Assen, Rinkking-Doorn, De Vries, Ter Horst, Van Buuren en Goedhart (Maastricht – Utrecht – Hillegom – Apeldoorn – Amsterdam – Diemen)

Een uitzonderlijk netwerk van verwante families verborg de Joodse familie Schaap uit Maastricht: vader Isidore, moeder Frederika Roza en dochter Hetty. Toen deportatie dreigde, organiseerden Derk en Berendina van Assen een lijst met onderduikadressen, valse papieren en een veilige route. Het gezin verbleef achtereenvolgens bij Jenny Rinkking-Doorn in Utrecht, Gerrit en Aaltje de Vries in Hillegom, Jurrianus en Elisabeth ter Horst in Apeldoorn, en bij de families Van Buuren in Amsterdam en Goedhart in Diemen. Ondanks intensieve zorg werden Isidore en Frederika in november 1943 verraden en later in Auschwitz vermoord. Hetty wist te ontkomen en vond uiteindelijk een veilige plek bij dominee Petrus Visser en zijn vrouw in Apeldoorn. Zij overleefde de oorlog en bouwde later een gezin op. Velen van haar redders betaalden een hoge prijs: Derk van Assen werd in 1943 geëxecuteerd; meerdere anderen kwamen in kampen terecht.

Over Yad Vashem

Yad Vashem is het officiële Israëlische instituut ter nagedachtenis van de zes miljoen Joodse slachtoffers van de Sjoa en van de verwoeste Joodse gemeenschappen van Europa. Het centrum, opgericht in 1953 door de Knesset, documenteert de Holocaust, voert uitgebreid historisch onderzoek uit en eert niet-Joodse mensen die onder levensgevaar Joden hebben gered. De titel Rechtvaardige onder de Volkeren is de hoogste civiele onderscheiding die de staat Israël kent.